Στις ιεραρχικά οργανωµένες ανθρώπινες κοινωνίες ο πληθυσµός κατηγοριοποιείται σε στρώµατα ή υποσύνολα. Τα κοινωνικά αυτά στρώµατα διαφοροποιούνται ως προς τις οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτικές δυνατότητες των ατόµων. Επίσης, όσο πιο αυταρχική και καθυστερηµένη -σε σχέση µε την ιστορική εξέλιξη του ανθρώπινου είδους- είναι µια κοινωνία, τόσο πιο αυστηρά καθορισµένα είναι τα σύνορα µεταξύ αυτών των στρωµάτων. Όσο πιο ελεύθερη και προοδευτική γίνεται µια κοινωνία, τόσο λιγότερα όρια συναντάµε και τόσο πιο εύκολη γίνεται η πρόσβαση στο σύνολο του παραγόµενου κοινωνικού πλούτου. Βέβαια, µια προοδευτική κοινωνία δεν συνεπάγεται πως είναι και ελεύθερη, όταν όλη της η “πρόοδος” προσανατολίζεται σε τοµείς που αφορούν τον κοινωνικό έλεγχο, την εργασιακή εκµετάλλευση, την καταστολή και τον πόλεµο. Πόσο µάλλον όταν συγχέεται, ή ακόµα χειρότερα ταυτίζεται, η πρόοδος µε την ανάπτυξη.
Σε τελική ανάλυση, όσο και να προοδεύσει µια ανθρώπινη κοινωνία ποτε δε θα γίνει πραγµατικά ελεύθερη εφόσον παραµένει ιεραρχικά δοµηµένη.
Αυτή τη στιγµή η ελληνική κοινωνία, όπως και οι περισσότερες ευρωπαϊκές, είναι διαιρεµένη σε στρώµατα, αλλά όχι σε τάξεις. Για να γίνουµε πιο συγκεκριµένοι, σήµερα στην Ελλάδα υπάρχει µόνο µία τάξη. Αυτή των πλουσίων, η τάξη των Λίγων, στην οποία συγκαταλέγονται οι βιοµήχανοι, οι εργολάβοι, οι εφοπλιστές, οι τραπεζίτες, οι γαιοκτήµονες, τα γνωστά τζάκια επαγγελµατιών πολιτικών καθώς και κλίκες παπάδων µέσα στην εκκλησία.
Μερικά από τα κορυφαία στελέχη της τάξης των Λίγων στην Ελλάδα. Μπόμπολας, Βαρδινογιάννης, Λάτσης, Μελισσανίδης, Σάλλας, Κωστόπουλος, Μυτιληναίος, Αλαφούζος
Όλοι αυτοί ξέρουν πως τα συµφέροντά για τη διαιώνιση του πλούτου και των προνοµίων που απολαµβάνουν, συµπίπτουν µε τα συµφέροντα του καπιταλισµού. Το καπιταλιστικό σύστηµα είναι δοµηµένο πλέον πέρα από το έθνος-κράτος και έχει δηµιουργήσει µια σειρά µηχανισµών σε παγκόσµιο επίπεδο. Μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες και χρηµατοπιστωτικά µπλοκ τραπεζών, επιφανειακά φαίνεται να ανταγωνίζονται στη διεθνή σκακιέρα, ενώ στην ουσία αποτελούν ένα συνασπισµό δυνάµεων, ειδικά όταν πρόκειται να αντιµετωπίσουν τα κοινωνικά κινήµατα. Αυτοί οι καπιταλιστικοί µηχανισµοί έχουν δηµιουργήσει µια ελίτ, της οποίας τα µέλη κινούνται στις παρυφές ή και εντελώς εκτός κοινωνίας. Η κύρια ενασχόλησή τους είναι ο έλεγχος της ελεύθερης – µόνο για τους καπιταλιστές – αγοράς.
Εκτός λοιπόν από την ανώτερη τάξη των Λίγων, της οποίας τα µέλη είναι υπάλληλοι της καπιταλιστικής ελίτ και αρκετοί από αυτούς ευελπιστούν µια µέρα να εισέλθουν σε αυτήν, όλος ο υπόλοιπος πληθυσµός στην Ελλάδα βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση ως προς τα συµφέροντα, τα δικαιώµατα και τις επιδιώξεις του. Η εξατοµίκευση και η αποξένωση, σε συνδυασµό µε τη συνεχιζόµενη κρίση που βιώνουµε, έχουν οδηγήσει τόσο µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού στην αλλοτρίωση και στον κοινωνικό κανιβαλισµό, ώστε να µην µπορεί κανείς να ορίσει, ούτε καν, γενικά όρια µεταξύ των όποιων κοινωνικών στρωµάτων. Μεγάλες κινητοποιήσεις των τελευταίων ετών, όπως της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ, αλλά και των αγανακτισµένων, όχι µόνο δε δείχνουν το αντίθετο, αλλά ίσα ίσα αποδεικνύουν πως η θολούρα στον λόγο και στην πράξη είναι ο κανόνας. Από την άλλη, ακόµα και άλλες κινητοποιήσεις, όπως αυτές του ΠΑΜΕ, παρόλο που είναι πολιτικά συγκροτηµένες, οι πολιτικές τους θέσεις οδηγούν πίσω στο παρελθόν των συντεχνιακών διεκδικήσεων και του κοµµατικά καθοδηγούµενου αρτηριοσκληρωµένου συνδικαλισµού.
Σήµερα, εκτός από την υπερεθνική καπιταλιστική ελίτ, και τις κατά τόπους εθνικές άρχουσες τάξεις των µεγάλων αφεντικών, οι υπόλοιπες τάξεις που προϋπήρχαν, τείνουν να εκλείψουν, αν δεν έχουν ήδη εξαφανιστεί. Κι αυτό συνέβη είτε γιατί τους διέλυσε η καταστολή, είτε γιατί αλλοτρίωσε τη συνείδησή τους η ιδεολογία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισµού… Είτε γιατί έχουν αγκιστρωθεί σε κοµµατικές, θρησκευτικές ή και µεταφυσικές ιδεοληψίες… Είτε γιατί επέλεξαν να γίνουν τα τσιράκια της άρχουσας τάξης και να ακολουθήσουν τον αδιέξοδο δρόµο της εθελοδουλίας… Είτε τέλος γιατί επέλεξαν να παραιτηθούν πλήρως και να δώσουν ένα τέλος στην ύπαρξή τους… Όλοι αυτοί µαζί αποτελούν τους Πολλούς, αυτόν τον µεγάλο αχταρµά, στον οποίο ανήκουµε εκ των πραγµάτων και εµείς, οι οποίοι έχουν πέσει µέσα στο βόθρο και δε ξέρουν τι τους φταίει γιατί έχουν αρχίσει να συνηθίζουν στη µυρωδιά.
Τα “κοινωνικά στρώµατα” σήµερα, είναι τόσο µπερδεµένα που πολύ συχνά, ενώ είναι αλληλένδετα, συµπλεκόµενα και διαπλεκόµενα, συγχρόνως είναι αποκοµµένα και αλληλοσυγκρουόµενα. Μπορεί να φαίνεται περίπλοκο, αλλά δεν είναι αν αναλογιστεί κανείς σε ποιους χώρους κινείται, µε τι ασχολείται, και τι πρόσβαση στον κοινωνικό πλούτο έχει ο ίδιος και συγκρίνει αυτά τα δεδοµένα µε τα αντίστοιχα των ανθρώπων γύρω του. Αν σε αυτά τα στοιχεία προστεθεί και το πως αντιλαµβάνεται ο καθένας µας τον εαυτό του, δηλαδή η συνείδηση και ο τρόπος µε τον οποίο αυτή οδηγεί στον αυτοκαθορισµό, τότε η κατάσταση γίνεται ακόµα πιο ξεκάθαρα µπερδεµένη. Γι’ αυτό και οι σηµερινές κοινωνικές σχέσεις δηµιουργούν άτοµα µε πολλαπλούς κοινωνικούς ρόλους, τα οποία όµως δεν δηµιουργούν ισχυρούς δεσµούς -εξαίρεση, προς το παρόν, για την Ελλάδα αποτελούν οι οικογενειακοί δεσµοί-, µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται υποσύνολα στην κοινωνία και όχι τάξεις ή κάστες.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ
Από την εφημερίδα των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (IWW), 1911
Παλιότερα, η ταξική απεικόνιση της κοινωνίας ήταν πιο εύκολη υπόθεση. Το γεωµετρικό σχήµα της πυραµίδας, που όσο υψώνεται τόσο στενεύει, απεικονίζοντας στην κορυφή τις προνοµιούχες ολιγάριθµες άρχουσες τάξεις της κοινωνίας µε τον αισχρό πλούτο, ενώ πιο κάτω διευρύνεται σταδιακά, σκιαγραφώντας µεγαλύτερες µάζες του πληθυσµού, µε όλο και λιγότερο πλούτο και δικαιώµατα, και καταλήγει στην βάση όπου βρίσκονται οι εξαθλιωµένοι που ζουν για να ταΐζουν όλους τους από πάνω και εν τέλει στηρίζουν ολόκληρη την πυραµίδα. Το σκίτσο της εφηµερίδας της IWW είναι χαρακτηριστικό. Αντίστοιχα θα µπορούσε να σκιαγραφήσει κανείς και την κοινωνική οργάνωση σε κάστες.
Αντίθετα, η απεικόνιση της σηµερινής κοινωνίας θα µπορούσε ίσως να µοιάζει πιο πολύ µε ένα δαιδαλώδες δίκτυο σαν αυτό που δηµιουργούν οι νευρώνες του εγκεφάλου ή καλύτερα σαν αυτό που δηµιουργεί το internet. Τα άτοµα συνδέονται ανάλογα µε τους ρόλους τους και ανάλογα µε το πόσα κοινά συµφέροντα, ενδιαφέροντα, επαγγέλµατα, τόπους, πεποιθήσεις, δικαιώµατα, προνόµια κλπ έχουν, και έτσι βρίσκονται πιο κοντά ή πιο µακριά, δηµιουργώντας οµαδοποιήσεις. Αυτέςµε τη σειρά τους βρίσκονται εγγύτερα ή µακρύτερα από άλλες οµαδοποιήσεις, δηµιουργώντας µεγαλύτερα υποσύνολα. Αυτά τα υποσύνολα µπορεί να τέµνονται, µπορεί και να µην εφάπτονται καν, αλλά όλα µαζί δηµιουργούν το µεγάλο σύνολο/πλέγµα που ονοµάζουµε κοινωνία. Αυτό το πλέγµα βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση.
Απεικόνιση του διαδικτύου
Στην περίπτωση που κάποιο άτοµο ή οµαδοποίηση ατόµων ούτε επιδρά ούτε δέχεται επιδράσεις, τότε είναι πλήρως αποκοµµένο από το σύνολο, δηλαδή εκτός κοινωνίας. Κάτι τέτοιο θα ίσχυε για κάποιο άτοµο που ζει ασκητική ζωή ή για µια αυτάρκη κοινότητα που ζει αποξενωµένη από τους πάντες.
…τα υποσύνολα μπορεί να τέμνονται, μπορεί και να μην εφάπτονται καν…
Όταν, όµως, κάποιο άτοµο ή οµαδοποίηση ατόµων επιδρά στο υπόλοιπο πλέγµα αλλά δεν δέχεται επιδράσεις ή αυτές είναι αµελητέες, και πάλι πρόκειται για µία κατάσταση εκτός κοινωνίας, η οποία, ωστόσο, παρουσιάζει µία πολύ σηµαντική διαφορά: Αυτό το άτοµο ή πιο συχνά αυτή η οµάδα εξουσιάζει κάποιους άλλους µακριά από αυτήν. Θέλει να ξέρει τι συµβαίνει σε άλλους, θέλει να ρυθµίζει τις ενδιάµεσες σχέσεις τους αλλά και τις σχέσεις τους µε την ίδια, δεν θέλει όµως να τη ρυθµίζουν ή να παρεµβαίνουν σε αυτή, ούτε καν να την συµβουλεύουν. Η αλληλεπίδραση δεν υφίσταται και συνιστά απλά επίδραση, και όταν δε γίνεται µε τη συγκατάθεση των άλλων τότε πρόκειται για επιβολή, δηλαδή βία. Είναι ξεκάθαρο ότι εδώ ανήκουν όλοι αυτοί που κυκλοφορούν µε ένοπλες συνοδείες. Τα µέσα µαζικής µεταφοράς γι’ αυτούς είναι εικόνα από ντοκιµαντέρ. Την τροφή τους, την ένδυσή τους, την εργασία τους και όλα τα βασικά της σηµερινής ανθρώπινης ύπαρξης τούς τα παρέχουν άλλοι, οι οποίοι τους περιτριγυρίζουν χωρίς να είναι όµοιοί τους. Όλοι αυτοί αποτελούν την παρασιτική ελίτ των αφεντικών που µας έχει κάτσει στο σβέρκο.