Η σηµερινή άρχουσα τάξη είναι η µόνη που έχει αυθεντική ταξική συνείδηση. Το γεγονός ότι επικαλείται άλλου τύπου συνειδήσεις κατά καιρούς είναι µία από τις βασικές τακτικές της καπιταλιστικής ιδεολογίας που ακολουθεί. Ο καπιταλισµός είναι ένας χαµαιλέων που ξέρει να καµουφλάρεται και να ευδοκιµεί σε ποικίλα πολιτειακά και κοινωνικά περιβάλλοντα. Η τάξη των καπιταλιστών, παρόλο που αλληλοφαγώνεται κατά καιρούς -συγκυρία που θα έπρεπε να εκµεταλλευόµαστε- όποτε νιώθει πως θίγονται συνολικά τα συµφέροντά της, δηµιουργεί ένα κοινό µπλοκ για να αντιµετωπίσει κάθε εξωτερική προς αυτήν απειλή.
Επανερχόµαστε λοιπόν στο ερώτηµα που προέκυψε αφού απογυµνώσαµε τη συνείδηση από την ηθικολογία και τη συναισθηµατική πανούκλα, και ενώ έχουµε πλέον εξηγήσει τον τρόπο που αυτή συνδέεται µε τον υλικό κόσµο: Υπάρχει τελικά κάποιο µέτρο για να εξακριβώσουµε αν υπάρχει ατοµική και συλλογική συνείδηση;
Ναι υπάρχει! Απαντάµε µε σιγουριά. Για εµάς αυτό το µέτρο είναι οι επιλογές και οι πράξεις κάθε ανθρώπου, καθώς και οι επιλογές και οι πράξεις που παράγει κάθε κοινωνικό υποσύνολο.
Είµαστε τα προϊόντα αυτής της κοινωνίας, αφού µέσα σε αυτήν γεννηθήκαµε, αλλά την ίδια ακριβώς στιγµή πρέπει να συνειδητοποιήσουµε ότι είµαστε και οι παραγωγοί της κι όποτε το επιλέξουµε µπορούµε να την αλλάξουµε ριζικά.
Από αυτές τις επιλογές, και κυρίως από το έργο που παράγουν -το οποίο αποτελεί αναδιαµφισβήτητο γεγονός, ανεξάρτητα από ποια οπτική το βλέπει ο καθένας- είναι που φαίνεται ποιος είναι ο καθένας και η καθεµία από εµάς και αν υπάρχει συνείδηση. Επίσης, από τις ίδιες επιλογές φαίνεται που βρίσκονται οι εχθροί και που οι σύµµαχοί µας. Λόγω δε, της έλλειψης τέτοιων επιλογών, από µέρους των υποσυνόλων που πουλάνε την εργατική τους δύναµη για να επιβιώσουν, διαπιστώνουµε, είτε µας αρέσει είτε όχι, ότι η εργατική τάξη αποτελεί παρελθόν. Τα ολιγάριθµα αποµεινάρια της είναι κατώτερα των καιρών και των περιστάσεων.
Εµείς, λοιπόν, αν και είµαστε τέκνα αυτής της τάξης των εργατών, αν και βλέπουµε τον εαυτό µας σε κάποιες από τις ένδοξες στιγµές της -όταν αυτή οδηγούσε µε βίαιους ρυθµούς προς τα µπρος την ανθρωπότητα- και ακριβώς επειδή σεβόµαστε αυτό το παρελθόν, δεν θα γίνουµε οι τυφλές µοιρολογίστρες πάνω από το κουφάρι της.
Όλοι και όλα υποκείµεθα στον ίδιο νόµο γενέσεως και φθοράς. Ό,τι πέθανε πέθανε. Ό,τι ζει είναι εδώ, δίπλα µας. Και ό,τι είναι να υπάρξει, είναι στο χέρι µας να το δηµιουργήσουµε.